Bütünleşen Evciler.

"BÜTÜNLEŞEN EVCİLER”

Coşkun KÖKEL

“Ahmet Demirer, Bütünleşen Evciler, Ankara, 2005”
“Evci”, “Evciler”; Anadolu Türk tarihinde, Türkmen boy yapılanışı içerisinde yer alan “oymak”, “oba” gibi ifadelerle anılan bir Türkmen topluluğunun adıdır. Anadolu Alevi Türkmenlerinin tarihleri boyunca Türk kültür geleneği içerisinde boy, oymak, aşiret, oba aidiyetlerini koruyup muhafaza ettikleri yapılan sosyolojik, antropolojik, tarihî çalışmalarla ortaya konmuştur.

Evci Türkmenleri, Hacı Bektaş Veli merkezli Alevi-Bektaşi kültür evreninde yer alan, yüzyıllar boyunca “Türkmen-Türk” kimliği ile Alevi- Bektaşi inanç kimliğini tüm dinamizmi ve otantikliği ile temsil etmiş bir topluluktur.
Hamza Aksüt’ün, Evciler üzerine yaptığı değerlendirmeler, bu tespitleri belirginleştirir niteliktedir:
“Evciler, günümüzde Çorum, Yozgat, Adana ve Denizli’de yaşamaktadır.
Denizli’deki Evciler, Alaşehir taraflarındadır. Bunların şeyhlerine hem Gözü Kızıl Oğulları hem de Şah İbrahimli denir. Bunlar, Tahtacı sayılmayan Evcilerdir. Tahtacılar, kendileriyle aynı gruptan olan Evcilerin, Adana’da ve Kayseri’deki Everek, Yaylacı ve Buları taraflarında oturduğunu söylemektedir.
Çukurova’da ve Toros dağlarında oturan Türkmenlerden derlenen bilgilerde ise topak ev denen ve aşiretin düğün ve konuk evi olarak kullandığı çadırı, ‘Evciler aşiretinin Kızılbaş’ı olan Tatevci oymağı hazırlamaktadır.’ (Bilgi verenlerin içinde Alevi olan Honamlı oymağından Çakır İbrahim Ağa da vardır.)
Evci topluluğunun Maraş ve Antep yörelerinde de yurt tuttuğu görülmektedir. Maraş tahrir ziyaret amacıyla gittiği Evci’nin Çukurören köyünde ölmesi üzerine yakılan bir ağıt, Evci topluluğuyla kaydında, Elbistan kazasının Sarsab nahiyesinde Evci Öyüği adlı bir köy kayıtlıdır. Tarsus’taki Evci obası, Kusun oymağı içindeydi ve Kesri, Dehni, Şemük, Fenk Sırtı, Tagarsak mezralarında tarımla uğraşıyor; İn Oluk’ta yaylıyordu. Öte yandan; Tahtacıların iki ocağından biri olan Yanyatır’ın Ceyhan yakınlarındaki merkezi olan Durhasandede köyünün eski adının Evci olduğu söylenmektedir.
Adana’nın Tufanbeyli ilçesine bağlı Evci köyü halkı kuşkusuz bu topluluktandır. Evci köyü halkı Alevi’dir.
Gözü-Kızıl-oğulları esas olarak Sivas’ta olmakla birlikte, Gaziantep’in Milelis köyünde ve Nizip’e bağlı Akçaköy’de oturan Musa Kâzım oğulları ile akrabadır. Kâzımlıların ulusu Milelisli Halil Dede’nin, bu dede ocağının ilişkisini belirtmektedir:

Bin dokuz yüz kırk bir, eylül on beşi
Bir pazar gününde bitirdi işi
Kıldılar namazın eşi yoldaşı
Koydular tabuta aldı gidiyor
Trene bineyim varayım demiş
Akdağ Yaylası’nı göreyim demiş
Bir zaman Evci’de durayım demiş
Eğlenmedi tezce geldi gidiyor

Çorum’daki Evciler ise Şeyh İbrahim Ocağının talibidir ve üç köyde yurt tutmuştur. Oysa; Yozgat’taki Evciler, başka bir Musa Kâzımlı ocağa bağlıdır. Bu durumu, bir zanaatkâr oba olması nedeniyle Evcilerin her boy ya da oymakta yer almış olmasıyla açıklayabiliriz.” (Aksüt, 2004: 153-154.)
Evci Türkmenlerinin yoğunluklu yaşadığı yerleşim birimlerinin başında; Yozgat’ın Çayıralan ilçesine bağlı Evciler Beldesi gelmektedir.
Evciler Beldesi, Evci Türkmenlerinin tüm düşünsel-kültürel unsurların yaşandığı, yaşatıldığı bir yerleşim birimidir. Evciler’de var olan bu otantik ve zengin kültür unsurları, Anadolu Türk kültür tarihi açısından son derece önem taşımaktadır. Belde Belediye Başkanı Sayın Ahmet Demirer, bunun ehemmiyetini şöyle belirtmektedir:
“Geçmişi aydınlatmak. Unutulmaya başlanan tarihimizi, âdetleri, töreleri ve yaşantıları; unutmasınlar, hatırlasınlar, ‘bilsinler’ amacıyla ortaya koymak, geleceğe ışık tutmaya çabalamaktır.”
Temel hareket noktasını; “Geçmiş sıkıntıları hatırlamayan bir gençlik, bugün kendisine sunulan nimetlerin değerini anlayamaz. Bu nedenle geçmişten, atalarının yaşantılarından kesitler verilmiştir.” şeklindeki sözleriyle açıklayan Belde Belediye Başkanı ve Eğitimci-Yazar Ahmet Demirer bu tespit ve duygularla “ Bütünleşen Evciler” adıyla önemli bir çalışma ortaya koyuyor.
“Bütünleşen Evciler” adlı eser, Evci Türkmenlerinin yaşadığı Evciler yerleşim birimi bünyesinde kültürel ve sosyal hayatın tüm çeşitkenliğini, içerikliğini ortaya koyan bir çalışma...
Sayın Ahmet Demirer bu takdir edilecek eserle yerel yöneticiliği yanında bir eğitimci-yazar olarak; aydın, entelektüel, münevver yanını da ortaya koymaktadır.
“Bütünleşen Evciler” adlı yayın, 288 sayfadan oluşmakta olup 2005 yılında basılmıştır.
Eserde sırasıyla Yozgat Valisi ve Çayıralan Kaymakamı’nın birer değerlendirme yazısı yer almaktadır. Devamında kitabın yazarı Belde Belediye Başkanı Sayın Ahmet Demirer’e ait bir önsöz bulunmaktadır.
Yozgat ve Çayıralan ile ilgili verilen bilgileri, beldenin tarihi hakkındaki açıklamalar takip etmektedir.
Devamında beldenin; kültürel, sosyal, ekonomik ve fizikî özellikleri tanıtılmaktadır.
Bu çalışmanın Anadolu’nun farklı yörelerinde yapılması gereken yerel tarih çalışmalarına, araştırmalara örneklem olmasını temenni ederek, sözü Sayın Ahmet Demirer’e ait “Evciler 1” adlı şiir ile bitiriyoruz:

“Kıvrım kıvrım yolların, dardır geçilmez
Soğuk suların, dinlenmeden içilmez
Senin hiçbir ferdine, kıymet biçilmez
Üzülme, adın tarih oldu silinmez.

Kayaların nazlı nazlı, süslü durur
Çam kokusu, sabah pencereme vurur.
Buram buram kokar akşam toprakların
Her yer, baharda bizlere yatak olur.

Çocukluğum, Alemet, Kalınharman’da
Gece öküz güttüm dağlarda, bayırda
Çalıştım, kimse sahip çıkmadı bana
Gel saygı duyuyorum Evciler sana.”

KAYNAKLAR
AKSÜT, Hamza. (2004). “Şeyh İbrahim Ocağının Talibi Olan Oymak ve Obaların Tarihi”. Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi. Ankara.

Hata ettim düştüm hâk-i pâyına.
Bağışla suçumu Hünkârım medet.
Teslim olup başım koydum yoluna.
Bağışla suçumu Hünkârım medet.

Keramet ehlisin eyle inayet.
Ceddin keremi bol şâh-ı velâyet.
Başka bir kapıya eylemem minnet.
Bağışla suçumu Hünkârım medet.

Tövbe kıldım pirim sahte benliğe.
Lanet olsun hased, buğuz, kemliğe.
Ednayım kabul et sen mihmanlığa.
Bağışla suçumu Hünkârım medet.

Ali oldun çaldın seyf-i Zülfikar.
Muhammed dinin eyledin izhar.
Veli olup mü’mine gösterdin didar.
Bağışla suçumu Hünkârım medet.

Nasip veren yeşil el senindir.
Tarik-i müstakim pirim yoludur.
Kapında yalvaran edna kulundur.
Bağışla suçumu Hünkârım medet.

Mihmana kabul et çek beni dâra.
Bağladım özümü yüce serdâra.
Onulmaz dertlere pir senden çâre.
Bağışla suçumu Hünkârım medet.

Günahkâr Ali’yi kovma kapından.
Mücrimlere şefaat senin nutkundan.
Mahşer günü kurtar tutup elimden.
Bağışla suçumu derde dermanım medet..
Arap Ali GAZİOĞLU

Not: Gazi Üniversitesi,Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Merkezi sitesinden alınmıştır.

39. SAYI - Guz 2006

Diğer Sayfalar<... 1 (2) ...>

OKU: -Şeyh İbrahim Ocağının Talibi Olan Oymak ve Obaların Tarihi

"